Yule - tradycja, symbole, obrzędy i fakty
Źródło obrazu:
Witam ponownie. Tym razem o pradawnych tradycjach napiszę trochę o tu, na tym blogu. Jakiś czas temu pisałem o Święcie Goduna na Paranormalnej iskrze Mocy, a te dwa artykuły są na tamtym blogu pod etykietą "folklor". Ciekawe osoby może to zainteresować, a co niektórym Czytelnikom obu blogów da to szansę na przypomnienie sobie tego tematu.
A teraz wracamy do Yule. Tradycyjnie, zanim się zajmę tym tematem całkiem na poważnie, dam tutaj cytat z Wikipedii.
Źródło obrazu:
Yule Rituals go Sideways - Foru Quartera Interfaith Sanctuary
"Jul - święto zimowe, kojarzone z przesileniem zimowym, obchodzone w północnej Europie od czasów starożytnych. Po przyjęciu chrześcijaństwa, święto znane było pod nazwą >>Boże Narodzenie<<, stanowiąc połączenie tradycji i symboliki Jul z nałożoną na całość historią narodzin Jezusa z Nazaretu. Tradycje Jul obejmują przystrajanie jodły, kładzenie w palenisku odpowiednio przygotowanej kłody drewna, wieszanie w domostwach jemioły i ostrokrzewu, dawanie prezentów oraz ogólnie rozumiane świętowanie.
W czasach przedchrześcijańskich germańskie plemiona pogańskie świętowały Jul od późnego grudnia do wczesnego stycznia, ustalając czas świętowania wg kalendarza księżycowego. Podczas procesu chrystianizacji, po przyjęciu kalendarza juliańskiego czas rozpoczęcia święta Jul ustalono na 25 grudnia, by odpowiadało ono świętu obchodzonemu przez chrześcijan, zwanemu Bożym Narodzeniem. Z tych powodów, terminy >>Jul<< i >>Boże Narodzenie<< często używane są zamiennie, szczególnie w kolędach, np. Jul, jul, strålande jul.
W Danii, Norwegii i Szwecji, na określenie święta używa się powszechnie słowa jul, również w środowiskach chrześcijańskich. W niektórych kulturach kulminacyjnym punktem obchodu świąt jest 24 grudnia - wtedy to dzieci otrzymują prezenty, przynoszone przez postać przypominającą Świętego Mikołaja, który w Danii nosi nazwę >>julemanden<<, w Norwegii >>julenissen<<, w Szwecji >>jultomten<<.
W Finlandii święto nazywa się >>joulu<<, w Estonii >>jõulud<<, a w Islandii i na Wyspach Owczych >>jól<<.
Jul jest ważnym wydarzeniem dla germańskich neopogan. Wyznawcy religii Wicca i szereg środowisk świeckich obchodzą święto jako dzień przesilenia zimowego, przypadającego na półkuli północnej 21 lub 22 grudnia, a na półkuli południowej - 20 lub 21 czerwca. (...)
(...) Starożytny Jul
Święto Jul obchodzone podczas przesilenia zimowego pojawiło się przed przyjęciem chrześcijaństwa. Przed tym okresem nazwa święta oznaczała ucztę wydawaną dla uczczenia zimowej nocy 12 stycznia, jak to opisuje norweski historyk Olaf Bø. Mimo że w sagach islandzkich odwołania do Jul są częste, niewiele wiadomo na temat obchodzenia tego dnia w Islandii. Na pewno wiadomo jednak, że był to czas ucztowania. Według Adama z Bremy, szwedzcy królowie co dziewięć lat składali w świątyni w Uppsali ofiarę z niewolnika, jako część święta Jul. Święto pełne tańca praktykowano przez całe średniowiecze, lecz jego egzystencja nie była mile widziana po nadejściu ery reformacji. Echo zwyczaju rytualnego uboju knura odnaleźć można współcześnie między innymi w tradycji podawania świątecznej szynki oraz w słowach śpiewanej do dziś >>Kolędy o głowie dzika<< (ang. The Boar's Head Carol):
Podczas wigilii Jul, najlepszy dzik z zagrody przyprowadzany był do sali, gdzie zebrane towarzystwo kładło na zwierzęciu swoje ręce, składając przysięgi, których nie wolno było złamać. Usłyszane przez knura prośby - jak wierzono - docierały do uszu samego Freyra. Po złożeniu przysiąg, knur był składany w ofierze w imię Freyra, po czym rozpoczynała się uczta, podczas której jedzono mięso zabitego zwierzęcia. Najlepiej rozpoznawalną pozostałością po uczcie z poświęconego w ten sposób zwierzęcia - tradycyjnej części Jul - jest podawanie głowy knura podczas Bożego Narodzenia.
Według średniowiecznego anglosaskiego uczonego, Bedy Czcigodnego, misjonarze chrześcijańscy, wysyłani do nawracania germańskich ludów północnej Europy mieli za zadanie otoczyć istniejące obrzędy pogańskie symboliką chrześcijańską, by pozwalając lokalnym plemionom na zachowanie części swojej tradycji, ułatwić jej przyjęcie chrześcijaństwa. W ten sposób Boże Narodzenie powstało z połączenia historii o narodzinach Jezusa z Nazaretu - centralnej postaci chrześcijaństwa - z istniejącymi w północnej Europie tradycjami Jul. W podobny sposób doszło do powstania współczesnych wersji Wielkanocy, Halloween czy Dnia Wszystkich Świętych - w tych przypadkach również schrystianizowano zwyczaje pogan.
(...)
Współczesne tradycje Jul
Wiele symboli i motywów utożsamianych ze współcześnie obchodzonym Bożym Narodzeniem wywodzi się z tradycyjnych pogańskich obrządków północnoeuropejskiego święta Jul. Palenie tradycyjnej kłody drewna, strojenie choinki, serwowanie szynki, wieszanie gałęzi ostrokrzewu, jemioły, itd. to uwarunkowane historycznie praktyki wywodzące się od Jul. Po rozpoczęciu procesu chrystianizacji plemion germańskich misjonarze uznali, że rozpowszechnianie wiary chrześcijańskiej będzie łatwiejsze, gdy poddane zostaną reinterpretacji tradycyjne pogańskie obrzędy, takie jak Jul, oraz gdy pozostawi się te obrzędy w większości niezmienione. O wiele trudniejsza byłaby konfrontacja nowych wierzeń z istniejącymi i wyplenienie dotychczasowych zwyczajów. Skandynawska tradycja zabijania w czasie Bożego Narodzenia knura, która w wersji współczesnej przeistoczyła się w podawanie na stół świątecznej szynki, wydaje się tego istotnym dowodem. Tradycja najprawdopodobniej wyrosła ze zwyczaju składania w ofierze bogu Freyrowi podczas święta Jul knura. Halloween, czy część zwyczajów wielkanocnych, również zostały włączone do współczesnego repertuaru zwyczajów jako pochodne świąt pogan północnej Europy.
Anglosaski historyk Beda Czcigodny w swym dziele Historia ecclesiastica gentis Anglorum cytuje list Papieża Grzegorza I i skierowany do Mellita, który w owym czasie podróżował do Anglii, by prowadzić działalność misyjną między anglosaskimi poganami. Papież Grzegorz sugerował, że nawracanie będzie szło sprawniej, jeśli pozwoli się poganom na zachowanie zewnętrznych oznak tradycji i praktyk, kierując je za to do Boga chrześcijan, nie zaś do pogańskich >>diabłów<<: >>na koniec - skoro poczynimy im pewne ustępstwa, tym łatwiej zgodzą się na wewnętrzne pocieszenie dzięki łasce Pana<<.
Finlandia
W przededniu fińskiego święta >>Joulu<< dzieci odwiedza >>Joulupukki<< - postać podobna do Świętego Mikołaja. Imię tej postaci w wolnym tłumaczeniu to >>Koza Jul<<, co najprawdopodobniej wywodzi się ze starofińskiej tradycji, gdzie ubrani w kozie skóry ludzie zwani >>nuutipukki<< krążyli od domostwa do domostwa po zakończeniu święta Joulu, dojadając pozostawione po święcie jedzenie. Warsztat Joulupukki nie znajduje się na biegunie północnym, ani na Grenlandii, lecz w miejscowości leżącej w fińskiej prowincji Laponia - Korvatunturi. Joulupukki nie dostaje się do domów przez komin, lecz puka do drzwi wejściowych w trakcie Wigilii, która w Finlandii nazywa się >>Jouluaatto<<. Pierwsze jego słowa po wejściu to najczęściej: >>Onkos täällä kiltejä lapsia?<< (>>Czy tu są jakieś grzeczne dzieci?<<). Prezenty rozdaje się, po czym są one natychmiast otwierane. Odwiedzający najczęściej ubrany jest w czerwone ciepłe odzienie, często podpiera się też drewnianą laską. Odwiedza domostwa jadąc saniami ciągnionymi przez zaprzęg reniferów. Jest żonaty z Joulumuon (Matką Jul). Typowe potrawy serwowane podczas wieczerzy święta Jul to szynka, zapiekanki z warzyw o jadalnych korzeniach, sałatka z buraków, pierniki i placki śliwkowe w kształcie gwiazd. Inne tradycje o korzeniach niechrześcijańskich to przystrajanie choinki czy wizyty w saunie. (...)"
Źródło:
"(...) Norwegia
Głównym wydarzeniem święta >>Jul<< dla Norwegów jest dzień >>Julaften<<, który przypada 24 grudnia. Wtedy odbywa się głównie uczta święta, rozdawane są też prezenty. Prawie wszystkie browary Norwegii produkują na tę okazję piwo o nazwie >>juleøl<<, jak też napój gazowany zwany >>julebrus<<. Tradycyjne dania serwowane są też podczas >>julebord<< - spotkań współpracowników, organizowanych na początku grudnia, podczas których wspólnie ucztuje się i spożywa napoje alkoholowe. Na przyjęcie w domu jego gospodyni powinna upiec co najmniej siedem rodzajów tradycyjnych ciasteczek - >>julekaker<<. Istnieje również tradycja o nazwie >>Julebukk<< lub >>Nyttẩrsbukk<<, w myśl której dzieci odwiedzają sąsiednie domy, w których dostają słodycze, orzechy i mandarynki. Dzieci mogą przebierać się i krążyć między domami każdego dnia między >>Julaften<< a Sylwestrem. Dorośli również przebierają się wieczorem i w myśl tradycji o nazwie >>Drammebukk<< odwiedzają sąsiadów, tak jak robią to ich dzieci, lecz zamiast cukierków otrzymując napoje.
Dania
W Danii >>Jul<< obchodzony jest 24 grudnia pod nazwą >>Juleaftensdag<<. Cała rodzina zbiera się przy obiedzie, podczas którego serwuje się pieczoną wieprzowinę, kaczkę, lub gęś - z ziemniakami, czerwoną kapustą i sosem. Na deser podaje się pudding ryżowy - w jednej porcji zwykle chowa się migdał. Osoba, która znajdzie w swojej porcji ów migdał, otrzymuje mały podarunek. Po zakończeniu posiłku, rodzina zbiera się naokoło choinki (>>Juletræ<<) i śpiewa kolędy. Po zakończeniu śpiewów dzieci rozdają wszystkim zebranym prezenty, które są otwierane od razu, po czym następuje poczęstunek złożony ze słodyczy, chrupek, rozmaitych orzechów, mandarynek, czasami też tradycyjnego >>gløgg<< - grzanego wina z przyprawami, migdałami i rodzynkami, podawanego w małych filiżankach. (...)"
Źródło obrazu:
"(...) Szwecja
Główny artykuł: Boże Narodzenie w Szwecji
Źródło obrazu:
Wikimedia Commons
"(...) Podobnie jak w innych krajach północnej Europy, prezenty w dzień >>julafton<< (Wigilię, 24 grudnia - dzień ten uważany jest za główny dzień święta >>Jul<<) przynosi Jultomten. Wielu Szwedów ogląda w ten dzień składankę filmów Walta Disneya, "Kalle Anka och hans vänner<< (>>Kaczor Donald i przyjaciele<<). Prawie wszystkie szwedzkie rodziny świętują przy szwedzkim stole, na którego środku miejsce zajmuje zwykle pieczona szynka - >>julskinka<<. Na stole stoi zwykle też piwo, >>julmust<< (bezalkoholowa alternatywa piwa) lub mocniejszy alkohol. Serwowane dania różnią się w zależności od rejonu Szwecji. W tygodniach poprzedzających Boże Narodzenie firmy najczęściej zapraszają swoich pracowników na tradycyjny obiad świąteczny (>>julbord<<), a mieszkańcy Szwecji odwiedzają restaurację, zapraszając innych na podobne obiady. Szwedzi często piją przy takich okazjach grzane wino (>>glögg<<), podobnie jak pozostali Skandynawowie. Po spożyciu posiłku rozdaje się prezenty - robi to Jultomten lub jeden z członków rodziny, wyciągając je zwykle z worka lub spod choinki, gdzie podarunki spoczywały przez cały dzień lub nawet wcześniej. W dawnych czasach zamiast Jultomtena prezenty rozdawał >>julbock<< - postać przypominająca kozła, która w czasach współczesnych stanowi dekorację święta, mająca od 10 centymetrów wielkości do rozmiarów przedstawionych na zdjęciu. Następnego ranka część Szwedów idzie na tradycyjną mszę - >>julotta<<. (...)"
Źródło obrazu: Wikimedia Commons
"(...) Neopoganie
Odłamy neopogańskie o różnych korzeniach różnią się pod względem święta Jul, mimo tej samej nazwy. Niektóre grupy świętują w sposób zbliżony do tego, jaki - według ich wierzeń - świętowały starożytne plemiona germańskich pogan. Inne grupy czerpią sposoby obchodzenia Jul z rozmaitych, niezwiązanych ze sobą nawzajem, źródeł, gdzie kultura germańska jest tylko jednym z wielu elementów składowych.
Neopogaństwo germańskie
Wśród germańskich grup neopogańskich święto Jul obchodzone jest w grupach dzielących się posiłkiem i obdarowujących się upominkami. Istnieją próby rekonstrukcji ocalałych fragmentów opisu obchodów święta w przeszłości, z których każda wprowadza nowe elementy. Wskazuje się jednak na fakt, że nie są to próby rekonstrukcji dawnych sposobów świętowania, gdyż >>rekonstruowane<< tradycje nigdy całkowicie nie wymarły. Współczesne formy obchodzenia święta tylko usuwają z równania elementy narzucone podczas chrystianizacji ludów Skandynawii.
Grupy takie, jak amerykańska Asatru Folk Assembly praktykują Jul jako święto rozpoczynające się w dniu przesilenia zimowego i trwające 12 dni.
Wicca
Wiele odłamów wywodzących się z Wicca skłania się ku źródłom wspominającym święta obchodzone w okresie przesilenia zimowego, konstruując z nich święto podobne w swej naturze do Jul. Do określenia święta używają tej samej nazwy, lecz nie stanowi ono rekonstrukcji świąt obchodzonych przez germańskich pogan. W wierzeniach Wicca znalazły się takie elementy jak wianki, tradycyjnie palone kłody, dekorowanie drzewek, dekorowanie domostw jemiołą, ostrokrzewem czy bluszczem, obdarowywanie prezentami, a nawet kolędowanie - wszystkie te elementy uznawane są za święte. Niektóre grupy upamiętniają w ten sposób powrót słońca pod postacią Freya. W większości tradycji wywodzących się z religii Wicca święto pochodzące od Jul obchodzi się jako czas ponownych narodzin Wielkiego Bóstwa, przychodzącego pod postacią nowego słońca, rodzącego się przy przesileniu.
Zobacz też:
Przypisy
- Month (ang.). Online Etymology Dictionary [dostęp 2016-12-15]
- Snorii Sturluson, Heimskringla, Yule in Ancient Norway.
- AskOxford.com. [dostęp 2017-11-20]
- (niem.) August Fick, Hjalmar Falk, Alf Torp, Wörtenbuch der Indogermanischen.
- Online Etymology Dictionary
Źródło:
Jul - Wikipedia, wolna encyklopedia
Na kanale Paranormalia jest filmik o sabacie Yule.
Jak widać, to święto ma korzenie germańskie (a nie celtyckie, jak niedawno błędnie zakładałem), a ponadto Wiccanie je nieco zniekształcili, dodając elementy z germańską tradycją niezwiązane. Na Paranormaliach Yule/Jul został opisany jako sabat, czyli spotkanie czarownic, podczas którego często są odprawiane ryty magiczne.
Źródło obrazu:
Przejdźmy do innego źródła - strony Astromagia.
"Zanim pojawiły się święta Bożego Narodzenia, było Yule - czas potężnej magii światła zwyciężającego mrok.
Zbliża się koniec panowania ciemności - oto podczas przesilenia zimowego noc zacznie powoli ustępować i właśnie w tym dniu pełnym magii, dniu zwycięstwa Wielkiej Bogini Matki (życie) nad Rogatym Bogiem (śmierć), przypada jedno z najważniejszych wiccańskich świąt - Yule. Od niepamiętnych czasów Celtowie i Germanie starali się przyciągnąć do domów pomyślność".
Źródło:
https://www.astromagia.pl/magia-i-rytualy/wicci-sabaty/8518-yule-swieto-zycia
Nie jest to bynajmniej interpretacja pozbawiona błędów, ale niektóre elementy wierzeń Wicca są faktycznie blisko związane z tradycjami germańskich pogan, co nie znaczy, że ryty wiccańskie należy uznawać za faktyczną rekonstrukcję święta Jul (zwłaszcza, że wiele tradycji germańskich przetrwało w niemal niezmienionej formie do dzisiaj). Ciekawych praktyk zaproponowanych na Astromagii odsyłam do linku powyżej.
Dalsze artykuły:
Yule - 21 grudzień - Okulta.pl - Portal Ezoteryki i Wiedzy Tajemnej
Kalendarz Wicca - święto Yule (obchodzone 21 grudnia) | Mrooczlandia.com | Portal Mrooczlandia | Wiedżmiarstwo: Magia Wicca - Portal Mrooczlandia (Magia, Zioła, Runy)
Komentarze
Prześlij komentarz